Εκτιμώμενος χρόνος ανάγνωσης: 21 λεπτά
Πολλές οικογένειες στις μέρες μας έρχονται αντιμέτωπες με ένα διαζύγιο. Καλούνται οι γονείς να βρουν τρόπους να διαχειριστούν μια μετάβαση, μια νέα μορφή σχέσεων, ένα τρόπο να συνεχίσουν να σχετίζονται και να επικοινωνούν σε μια νέα βάση, με άλλους όρους. Χρειάζεται να προσπαθήσουν να βρουν αυτές τις γέφυρες επικοινωνίας, γιατί όταν υπάρχουν παιδιά, μπορεί οι ενήλικες να επιλέγουν να μην είναι στο ρόλο του συζύγου, αλλά δεν παύουν ποτέ να βρίσκονται στο ρόλο του γονιού.4
Κάθε χωρισμός είναι και μια απώλεια κατά μια συμβολική έννοια. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί οι εμπλεκόμενοι να περνούν μια περίοδο πένθους, δηλαδή απώλειας αυτού που είχαν μέχρι εκείνη τη στιγμή, καθώς και μια περίοδο θρήνου. Πιθανόν να νιώθουν ότι χάθηκαν οι προσδοκίες και τα όνειρα που είχαν για το μέλλον , τη στιγμή που τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν όπως ίσως υπολόγιζαν. Οι λόγοι γι’ αυτό μπορεί να είναι πολλοί και διαφορετικοί. Κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και ξεχωριστός και κάθε ζευγάρι επίσης.
Στάδια πένθους μετά από έναν χωρισμό
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα στάδια του πένθους που πιθανόν να περάσει κανείς μετά από ένα διαζύγιο/χωρισμό είναι τα εξής: άρνηση αυτού που συμβαίνει σαν να μη συμβαίνει σε εκείνον, θυμός προς τους άλλους ή και προς τον εαυτό του, κατάθλιψη και στενοχώρια, διαπραγμάτευση με τον εαυτό του ώστε να δει τα δεδομένα που έχει και να δει πως θα προχωρήσει από εδώ και μπρος, αποδοχή της κατάστασης. Κάθε άνθρωπος μπορεί να μην περάσει όλα τα στάδια με την ίδια ακριβώς σειρά και είναι φυσικό να νιώσει πολλά άλλα, ακόμη και αντικρουόμενα συναισθήματα.
Καθένας μπορεί να επιλέξει τη στάση που θα πάρει απέναντι στο γεγονός του χωρισμού. Μπορεί να είναι μια δύσκολη και επίπονη κατάσταση με διαφορετικές συναισθηματικές προεκτάσεις για τον καθένα. Αυτές οι πτυχές αξίζει να αναλυθούν με τη βοήθεια ενός ειδικού ψυχικής υγείας , γιατί μπορούν να οδηγήσουν σε μια νέα νοηματοδότηση της κατάστασης και της ζωής γενικότερα. Είναι ευκαιρία να αξιολογήσει κανείς τη ζωή του, και το τι είναι σημαντικό. Μπορεί να θυμίσει στον εαυτό του ότι υπήρχε και πριν από αυτή τη σχέση και θα συνεχίσει να υπάρχει, όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα της επαναδιαπραγμάτευσης. Είναι σκόπιμο σε αυτή τη φάση να στραφεί κανείς και σε άλλες σημαντικές πλευρές της ζωής, πχ εργασία, φιλία, διάφορα άλλα ενδιαφέροντα που ευχαριστούν και βοηθούν σαν αντίβαρο σε δύσκολες ώρες.
Το να αποκτήσουν οι γονείς γνώσεις , επίγνωση της κατάστασης και των συνεπειών της, στάσεις και τρόπου που θα αμβλύνουν τις αρνητικές συνέπειες για τους ίδιους και τα παιδιά τους και πριν και μετά το διαζύγιο, είναι μια σημαντική προσφορά για τη δημιουργία υγιών σχέσεων.
Συνέπειες του διαζυγίου στα παιδιά
Πολλά παιδιά και έφηβοι προσπαθώντας να εξηγήσουν με το μυαλό τους το διαζύγιο των γονιών τους, καταλήγουν να το ερμηνεύουν ως απόρριψη ή εγκατάλειψη των ίδιων. Μπορεί να δυσκολεύονται να κατανοήσουν τις επιπτώσεις ενός δυστυχισμένου γάμου σε 2 ενήλικες. Δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι θα πρέπει να βάλουμε όλα τα παιδιά χωρισμένων γονιών στην ίδια κατηγορία και να προδικάσουμε ότι δε θα ξεπεράσουν ποτέ το χωρισμό των γονιών τους και δεν θα είναι σε θέση να κάνουν υγιείς σχέσεις στο μέλλον. Ωστόσο αξίζει να είμαστε ευαισθητοποιημένοι στο πως τα βιώματα του κάθε παιδιού ενδέχεται να το επηρεάσουν και να δούμε ως ώριμοι ενήλικες με λογική και ψυχραιμία τι μπορεί να περνάει από το χέρι μας να κάνουμε για αυτό και να καθησυχάσουμε τυχόν ενοχές και φόβους του παιδιού.
Πώς νιώθει ένα παιδί με το χωρισμό των γονιών του;
Ένα παιδί που οι γονείς του έχουν χωρίσει μπορεί να νιώθει εγκαταλελειμμένο, καθώς και ενοχές ότι ίσως φταίει το ίδιο για αυτό, και πιθανόν να έχει έναν έντονο φόβο ότι θα τον εγκαταλείψει και ο γονέας με τον οποίο μένει μαζί. Αυτό που πρέπει να κάνει ο γονιός σε τέτοιες περιπτώσεις είναι να προετοιμάζει το παιδί με προσοχή. Θα αναφερθούμε παρακάτω αναλυτικότερα στο ζήτημα της προετοιμασίας.
Το αίσθημα της εγκατάλειψης
Επιπλέον, το αίσθημα της εγκατάλειψης είναι ένα ζήτημα που ο γονιός πρέπει να αντιμετωπίσει με σοβαρότητα, έτσι ώστε το παιδί να μην το συνδέσει γενικότερα με όλες τις ανθρώπινες σχέσεις. Με αυτό τον τρόπο θα καταφέρει να αποκτήσει μελλοντικά υγιείς σχέσεις και να μπορεί να εμπιστεύεται.
Ο γονέας που έχει εγκαταλείψει το σπίτι και μένει μακριά από το παιδί έχει την ίδια ευθύνη. Είναι αναγκαίο, να επισκέπτεται το παιδί στην καθορισμένη ώρα και φυσικά πρέπει να είναι συνεπής με στόχο να καθησυχάσει το αίσθημα εγκατάλειψης του παιδιού του. Στην περίπτωση που ο γονέας καθυστερήσει στην συνάντηση οφείλει να ενημερώσει το παιδί και όταν θα συναντηθεί μαζί του να μπορεί να αναφέρει πόσο πολύ λυπάται γι’ αυτή την αργοπορία.
Έτσι βοηθά το παιδί να νιώσει ότι πράγματι είναι σημαντικό και δεν αδιαφορούν για αυτό. Μία πιθανή σκέψη του παιδιού για τον γονέα που δεν ζει μαζί του είναι πως έφυγε γιατί δεν το αγαπά ή γιατί είναι κακό παιδί. Είναι σημαντικό για το άγχος του παιδιού να του έχουν επισημάνει πολλές φορές πως δεν φταίει για τον χωρισμό, ώστε να μην κατηγορεί τον εαυτό του. Οι συγκρούσεις ανάμεσα στο χωρισμένο ζευγάρι τρομάζουν τα παιδιά και τα κάνουν να σκέφτονται πως όσο πιο τέλεια είναι τόσο δεν θα τσακώνονται οι γονείς τους, πράγμα που μπορεί να εντείνει το άγχος των παιδιών.
Επιπτώσεις διαζυγίου σε παιδιά
Πολλά παιδιά επηρεάζονται τόσο με ένα διαζύγιο που επιστρέφουν σε συνήθειες που είχαν ξεπεράσει (π. χ. να βρέχει το κρεβάτι του την νύχτα, τραύλισμα). Η κατανόηση του γονιού και η στοργική συζήτηση με το παιδί, δίνοντας χώρο και χρόνο στο παιδί να εκφράσει λεκτικά κάποιες ανησυχίες είναι μια λύση σε αυτές τις περιπτώσεις.
Τα παιδιά ενδέχεται να νιώθουν πολλά και διάφορα συναισθήματα σχετικά με το διαζύγιο των γονιών τους. Συχνά νιώθουν θυμό απέναντι στον ένα ή και στους δυο γονείς λόγω του χωρισμού τους. Τα παιδιά όλων των ηλικιών συχνά εκφράζουν την επιθυμία για επανασύνδεση των γονιών τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα παιδιά μπορεί να εξακολουθούν να νιώθουν αγάπη και προς τους δυο γονείς, άσχετα με το πόσο παράλογα ή άδικα μπορεί να φέρεται ο ένας γονέας στον άλλον.
Επιπτώσεις διαζυγίου σε νήπια
Τα μικρότερα παιδιά μπορεί να νιώσουν ανασφάλεια, αφού κλονίζεται ο κόσμος τους έτσι όπως τον ήξεραν, οπότε ενδόμυχα ίσως αναρωτιούνται τελικά τι είναι ασφαλές στον κόσμο. Όλα τα βρέφη έχουν ανάγκη την προσκόλληση σε έναν γονέα για να επιβιώσουν. Το συναισθηματικό δέσιμο του παιδιού και η δημιουργία δεσμού είναι απαραίτητο θεμέλιο για τη φυσιολογική του ανάπτυξη. Κατά τα πρώτα χρόνια τα παιδιά μαθαίνουν για την ασφάλεια και έχουν ανάγκη να ξέρουν ότι μπορεί να βασίζονται στον έξω κόσμο.
Κάποιοι τρόποι που μπορεί να αντιδράσουν τα παιδιά σε σχέση με το διαζύγιο και διαφορετικές από τις συνήθεις τους συμπεριφορές που μπορεί να παρατηρήσουμε σε γενικές γραμμές είναι:
- Αίσθηση παραίτησης και συναισθηματική απομόνωση σαν μηχανισμός άμυνας
- Έλλειψη συγκέντρωσης, μειωμένη απόδοση στο σχολείο
- Επιθετικότητα μέσα από την οποία μην ξεχνάμε ότι μπορεί εκφράζει δυσαρέσκεια, ταραχή , πόνο
- Υποκατάσταση, δηλαδή το παιδί ίσως ψάξει να βρει υποκατάστατο του πατέρα ή μητέρας στον περίγυρο
Διαφορετικές επιπτώσεις διαζυγίου σε νήπια, παιδιά και εφήβους
Κάθε ηλικία έχει ένα σύνολο από δικές της κρίσεις προσαρμογής στο διαζύγιο ανάλογα με την αναπτυξιακή φάση, οπότε ας τα δούμε με τη σειρά.
Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας μπορεί να τρομάζουν και να προσκολλώνται πάνω στους γονείς. Μπορεί να λυπούνται πολύ και να γίνονται απαιτητικά ή και επιθετικά. Ενδέχεται να παρουσιάζουν άγχος αποχωρισμού ακόμη και εάν ο αποχωρισμός είναι για λίγη μόνο ώρα. Πιθανώς να κλονίζεται η εμπιστοσύνη τους και είναι δύσκολο να αντιληφθούν πλήρως τι συμβαίνει και γιατί.
Στα λίγο μεγαλύτερα παιδιά σχολικής ηλικίας, η λύπη μπορεί να παραμένει καθώς και ο θυμός. Προσπαθούν να ερμηνεύσουν τι συμβαίνει, ψάχνουν ποιον να κατηγορήσουν.
Τα παιδιά προεφηβικής ηλικίας μπορεί να μην εκδηλώνονται ιδιαίτερα, είναι μια ηλικία που ίσως αρχίζουν να αποσύρονται και να απομονώνονται συναισθηματικά στην προσπάθειά τους να αυτονομηθούν. Μπορεί να αποφεύγουν συζητήσεις, να έχουν αμηχανία αλλά πίσω από τυχόν φαινομενική αδιαφορία δεν παύουν να έχουν ανάμεικτα συναισθήματα.
Τέλος οι έφηβοι, αρκετές φορές παρουσιάζουν έκδηλη κατάθλιψη. Καταφεύγουν σε σχέσεις εκτός σπιτιού και στρέφονται σε συζητήσεις με φίλους. Είναι μια ηλικία που έχουν ανησυχίες και προβληματισμούς σε σχέση με τις ανθρώπινες σχέσεις, τις σχέσεις με το άλλο φύλο κτλ. και προσπαθούν να χτίσουν την κοσμοθεωρία τους και την ταυτότητα τους.
Ιδέες που βοηθούν το παιδί να αντιμετωπίσει την αίσθηση της απώλειας
- Ενθάρρυνση επικοινωνίας μεταξύ γονιού και παιδιού: είναι σημαντικό να ξέρει το παιδί ότι μπορεί να μιλήσει και να απευθυνθεί στο γονιό του για να συζητήσει αυτά που του συμβαίνουν.
- Μπορεί να διαβάσει ο γονιός μαζί με το παιδί σχετικά παιδικά βιβλία με θέμα γύρω από διαζύγιο. Παρακάτω θα βρείτε μερικές προτάσεις .Αυτά μπορεί να ενθαρρύνουν την επικοινωνία και το μοίρασμα σκέψεων μεταξύ γονιού- παιδιού καθώς και την έκφραση συναισθημάτων του παιδιού.
- Είναι απαραίτητη η διαβεβαίωση από τους γονείς πως ό,τι και να συμβεί το παιδί δεν θα εγκαταληφθεί και δεν θα μείνει μόνο σε καμία περίπτωση.
- Χρειάζεται να προσεγγίσει το παιδί ο γονιός με βάση την ειλικρίνεια και ανάλογα με την ηλικία να προβεί σε εξηγήσεις, όπως η ασυμφωνία γονέων χωρίς να προσβάλλει ο ένας γονιός τον άλλο. Σίγουρα είναι απαγορευτικό να λειτουργεί ο ένας γονιός χρησιμοποιώντας το παιδί για μάρτυρα σε κατηγορίες έναντι του άλλου γονιού. Ιδανικά θα πρέπει να διευκολύνει την επικοινωνία του παιδιού από τον ένα γονιό προς τον άλλο και όχι να δημιουργεί ενοχές στο παιδί εάν θελήσει πχ να πάρει τηλέφωνο τον άλλο γονιό.
Θέλω να χωρίσω αλλά έχω παιδιά
Σε γενικές γραμμές, κάθε παιδί θα προτιμούσε να συνεχίσει να ζει μαζί με 2 ευτυχισμένους γονείς. Όμως, εάν δεν μπορούν οι γονείς να βρουν έναν υγιή, βιώσιμο, συντροφικό τρόπο να ζουν μαζί και να είναι ευτυχισμένοι, τότε δεν βοηθούν καθόλου το παιδί τους, με το να μένουν μαζί μόνο και μόνο για χάρη του.
Οι συνέπειες του διαζυγίου μπορούν να αμβλυνθούν και είναι πιο χρήσιμο για το παιδί, εάν οι γονείς του ασχοληθούν με το πώς θα μπουν σε προτεραιότητα τα συμφέροντα του παιδιού αντί να αναλώνονται στη συνέχιση μιας δυστυχισμένης δικής τους ζωής που τους φθείρει μια και αυτό σίγουρα δεν θα αφήνει το παιδί ανεπηρέαστο. Υπάρχουν σχετικές έρευνες που αποδεικνύουν ότι η ψυχολογική προσαρμογή μπορεί να είναι δυσκολότερη και οι ψυχολογικές συνέπειες περισσότερες στα παιδιά που εξακολουθούν να ζουν σε οικογενειακό περιβάλλον με συνεχείς συγκρούσεις και αρνητικό κλίμα, παρά στα παιδιά χωρισμένων γονιών.
Με τις κατάλληλες εξηγήσεις, το σωστό προγραμματισμό και την πιθανή υποστήριξή τους από ειδικό ψυχικής υγείας, μπορούν οι γονείς να βεβαιώσουν στα παιδιά τους ότι είναι σημαντικά για εκείνους, και δεν θα πάψουν να νοιάζονται για εκείνα, ό,τι και να συμβεί μεταξύ των γονιών τους.
Πώς ανακοινώνουμε ένα διαζύγιο στο παιδί;
Πώς να προετοιμάσουμε το παιδί για το διαζύγιο;
Όταν λαμβάνεται η απόφαση για χωρισμό, τα παιδιά είναι καλό να ενημερώνονται όσο το δυνατόν νωρίτερα για να μην κινδυνεύσουν να ακούσουν τα νέα από κάποιον άλλο, ή κρυφακούγοντας συζητήσεις. Είναι καλό να έχουν μια συνεπή, συγκροτημένη και ξεκάθαρη εικόνα τι σημαίνει αυτό για την οικογένεια και τι σημαίνει για αυτά τα ίδια από δω και μπρος. Έτσι , θα έχουν τη δυνατότητα να γνωρίζουν τα νέα δεδομένα, να μπορέσουν να επεξεργαστούν τις νέες πληροφορίες σε υποστηρικτικό περιβάλλον.
Η σαφήνεια είναι σημαντική για να μην αφήσει στα παιδιά φρούδες ελπίδες για τυχόν συμφιλίωση, ενώ δεν υπάρχει τέτοια περίπτωση. Όσο επώδυνο και να είναι, αυτό θα βοηθήσει στον τελικό στόχο αποδοχής της κατάστασης εφόσον αυτά είναι τα δεδομένα. Μετά την αποδοχή μπορεί κανείς να προχωρήσει σε προσαρμογή και τελικά να κάνει τα καινούρια του βήματα.
Κάποιες φορές για την ενδυνάμωση των γονέων, βοηθάει η σκέψη να γνωρίζουν ότι μπορούν να τα καταφέρουν, στο να πετύχουν τη διακοπή του γάμου και ό,τι επακολουθεί, ακόμη και αν δεν μπόρεσαν για διάφορους λόγους να πετύχουν την μακροημέρευση του γάμου τους.
Γενικά σε όλες τις ανθρώπινες σχέσεις αλλά και ειδικότερα στη σχέση γονιού –παιδιού πριν, κατά τη διάρκεια αλλά και μετά το διαζύγιο βοηθάει να προσπαθήσει ο γονιός να δει τα πράγματα από τη σκοπιά του παιδιού. Τι θα βοηθούσε το παιδί του να νιώσει καλύτερα μέσα σε αυτές τις συνθήκες; Τι πιστεύει ο γονιός ότι θα καθησύχαζε το παιδί του; Τι θα ήθελε να ακούσει ο ίδιος σε αντίστοιχη θέση;
Εφόσον είναι αλήθεια και το αισθάνονται αυτό, οι γονείς μπορούν να πουν στα παιδιά, ότι τα παιδιά ήταν μια από τις μεγαλύτερες ικανοποιήσεις στο γάμο τους, όσο και αν άλλα πράγματα στο γάμο δεν πήγαν καλά.
Είναι απαραίτητο στις συζητήσεις που ανακοινώνουν τις αποφάσεις τους στα παιδιά, να απεχοποιήσουν τα παιδιά, και να επιτρέψουν στα παιδιά να αγαπούν και τους δυο γονείς τους ελεύθερα και ανοιχτά. Όπως τονίσαμε και παραπάνω, να επαναλαμβάνουν οι γονείς καθησυχαστικά πως θα παραμείνει ο δεσμός του παιδιού ασφαλής και με τους δυο γονείς .
Η έκφραση της λύπης είναι σημαντική, δηλαδή να επιτρέπεται στα παιδιά να μιλήσουν και να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, χωρίς να είναι υποχρεωμένα να τα κρύβουν από τους ενήλικες ή από τον εαυτό τους. Η προσέγγιση του θέματος με βάση τη λογική είναι σημαντική και μπορεί να βοηθήσει μικρούς και μεγάλους να νοηματοδοτήσουν την κατάσταση .
Ενδοοικογενειακή βία και παιδί – Πώς το διαχειρίζομαι παράλληλα με ένα διαζύγιο;
Γενικά θεωρείται καλό για το παιδί να συνεχίσει να έχει επαφή και με τους 2 γονείς μετά από ένα διαζύγιο. Τα πράγματα σίγουρα περιπλέκονται όταν υπάρχει ενδοοικογενειακή βία και η επικοινωνία μπορεί να είναι τοξική έως επικίνδυνη. H ενδοοικογενειακή βία περιλαμβάνει την άσκηση κάθε είδους βίας ή κακοποίησης (σωματικής, σεξουαλικής, ψυχολογικής, συναισθηματικής). Η ενδοοικογενειακή βία αναγνωρίζεται στη χώρα μας ως έγκλημα/ποινικό αδίκημα και τιμωρείται. Η ενδοοικογενειακή βία αποτελεί σοβαρό λόγο διαζυγίου με ευθύνη του δράστη.
Τα παιδιά, ακόμη και όταν δεν αποτελούν τα ίδια, τα άμεσα θύματα της κακοποίησης, επηρεάζονται εξίσου αρνητικά από αυτήν. Ένα παιδί μπορεί είτε να παρακολουθεί, είτε να ακούει βίαια επεισόδια στην οικογένεια (καυγάδες, φωνές, χτυπήματα), είτε ακόμα και να έρχεται αντιμέτωπο με τις συνέπειες αυτών (πχ ένας χτυπημένος γονιός, σπασμένα αντικείμενα κτλ). Οι συνέπειες στην ψυχική υγεία του παιδιού μπορεί να είναι επιζήμιες με πολλές εκφάνσεις δυσλειτουργικής συμπεριφοράς.
Σε αυτές της περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας, οι συγγενείς και φίλοι καθώς και το σχολείο μπορεί να συμβάλλουν στην διατήρηση μιας ρουτίνας στην καθημερινότητα του παιδιού. Η αίσθηση της ομαλότητας στην καθημερινότητα του παιδιού, το βοηθάει να έχει κάπου να στηριχτεί για να νιώσει ασφάλεια.
Είναι πολύ χρήσιμο και ανακουφιστικό να ξέρουν τα παιδιά ότι υπάρχουν ενήλικες στον περίγυρο που τα ακούν και τα νοιάζονται. Αυτό μπορεί να τα βοηθήσει να αντιμετωπίσουν την ενδοοικογενειακή βία.
Το ίδιο ισχύει και για το γονιό που είναι θύμα της βίας. Επιπλέον, ο ενήλικος γονιός έχει τη δυνατότητα να απευθυνθεί σε δικηγόρους και να ζητήσει ειδικές νομικές συμβουλές και καθοδήγηση. Επίσης μπορεί να απευθυνθεί σε φορείς υποστήριξης όπως στη Γραμμή SOS 15900. Προκειται γιαι µια υπηρεσία εθνικής εµβέλειας που δίνει τη δυνατότητα στις γυναίκες θύµατα βίας ή σε τρίτα πρόσωπα να επικοινωνήσουν άµεσα µε ένα φορέα αντιµετώπισης της έµφυλης βίας. Τη γραμμή στελεχώνουν ψυχολόγοι και κοινωνιολόγοι που παρέχουν άμεση βοήθεια σε έκτακτα και επείγοντα περιστατικά βίας σε 24ωρη βάση, 365 µέρες το χρόνο.
Στο πλαίσιο δράσεων και εθνικών προγραμμάτων η Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων του Υπουργείου Εσωτερικών, είναι ο αρμόδιος κυβερνητικός φορέας για το σχεδιασμό, την υλοποίηση και την παρακολούθηση της εφαρμογής των πολιτικών για την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών σε όλους τους τομείς της κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής ζωής. Eίναι επίσης, ο κατεξοχήν αρμόδιος φορέας για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι παρέχονται δωρεάν υπηρεσίες σε Συμβουλευτικά κέντρα που προσφέρουν ενημέρωση, πληροφόρηση, κοινωνική, νομική και εργασιακή στήριξη, νομική βοήθεια καθώς και συνοδεία στο δικαστήριο, σε νοσοκομεία ή σε ξενώνες φιλοξενίας. Οι ξενώνες φιλοξενίας παρέχουν δωρεάν στέγη σε γυναίκες θύματα βίας και τα παιδιά τους, καθώς και ψυχοκοινωνική υποστήριξη.
Μέσα από συμβουλευτική υποστήριξη θα μπορέσει η γυναίκα να αφηγηθεί και να οργανώσει τις εμπειρίες της, να αντιμετωπίσει το συγκεκριμένο πρόβλημα αλλά και να αναπτυχθεί, ώστε να αντιμετωπίσει τα διάφορα προβλήματα με έναν περισσότερο συγκροτημένο και υπεύθυνο τρόπο. Σίγουρα δεν πρόκειται για μια εύκολη κατάσταση και διαδικασία.
Αλλά έτσι και μέσα από αυτούς τους δύσκολους δρόμους που διανύει, θα μπορέσει να επαναπροσδιορίσει τους στόχους της, θα φτιάξει από την αρχή τον χάρτη της ζωής της, θα αυτοοργανωθεί και θα αποκτήσει μια θετική εικόνα του εαυτού της.
Ποιος είναι ο κατάλληλος να με στηρίξει την περίοδο αυτή, ως γονιό;
Οι γονείς καλούνται να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της μετάβασης αυτής στη ζωή τους, που προκύπτει με το διαζύγιο. Να δώσουν τέλος στο γάμο, να πενθήσουν την απώλεια, να βρουν τα πατήματά τους , να επαναπροσδιορίσουν τη ζωή τους και τον εαυτό τους. Παράλληλα, έχουν την ευθύνη του γονεϊκού ρόλου, της φροντίδας των αναγκών των παιδιών τους.
Είναι σημαντικό οι ίδιοι οι γονείς να αξιοποιήσουν τα υποστηρικτικά τους δίκτυα. Ακόμη και μέσα από το πρίσμα φροντίδας του παιδιού αν το δουν, για να μπορούν να φροντίσουν και να στηρίξουν το παιδί σε αυτό, θα πρέπει πρώτα να φροντίσουν τον εαυτό τους. Μην ξεχνάμε τη γνωστή οδηγία στα αεροπλάνα, ότι όταν χρειάζεται να τοποθετηθεί μάσκα οξυγόνου, πρώτα πρέπει να τη βάλει η μητέρα στον εαυτό της, για να είναι καλά και να μπορέσει να τη βάλει και στο παιδί.
Μπορούν να στραφούν και να νιώσουν καλά με ό,τι τους βοηθάει, φίλοι, συγγενείς, καινούρια χόμπυ, αυτοσυμπόνοια, ψυχολογική υποστήριξη από ψυχολόγο για να δουν πώς μπορούν να διαχειριστούν καλύτερα τη νέα κατάσταση.
Είναι καλό να ακολουθήσουν το ένστικτό τους και να βρίσκονται με άτομα που τους κάνουν να νιώθουν καλά. Επίσης βοηθάει να βρίσκουν πηγές αποφόρτισης και να βρίσκουν λίγο χρόνο για κάτι που μπορεί να είναι πηγή ευχαρίστησης για τους ίδιους, πέρα από τις καθημερινές δουλειές και αγγαρείες. Αυτό μπορεί να λειτουργήσει ως αντίβαρο στις δυσκολίες του διαζυγίου που αντιμετωπίζουν. Σιγά σιγά θα μπορέσουν να φτάσουν σε μια φάση ανανέωσης και αναγέννησης μια και εκτός από τις απώλειες, το διαζύγιο μπορεί να έχει και κάτι ανακουφιστικό, αφήνοντας πίσω προβληματικές καταστάσεις. Είναι μια ευκαιρία κατά κάποιο τρόπο, να χτίσουν κάτι καινούριο, να δημιουργήσουν ένα νέο κεφάλαιο στη ζωή τους.
Η συμβολή ενός ψυχολόγου μπορεί να διευκολύνει αυτή τη διαδρομή τους, προσφέροντας ένα ασφαλές μέρος, να επεξεργαστούν αυτά που τους απασχολούν και να βγουν από αδιέξοδα.
Ένας παιδοψυχολόγος πρέπει να βλέπει το παιδί, σε μια περίοδο διαζυγίου;
Κάθε παιδί και κάθε άνθρωπος είναι ένας μοναδικός και ανεπανάληπτος συνδυασμός στοιχείων προσωπικότητας και κάθε ένας μπορεί να αντιμετωπίζει διαφορετικά το θέμα του διαζυγίου και να έχει διαφορετικές αντιδράσεις.
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, έχουν καταγραφεί διάφορες συνέπειες που ενδέχεται να έχει ένα διαζύγιο και να επηρεάσει ψυχολογικά ένα παιδί. Το διαζύγιο είναι μια δοκιμασία για το παιδί . Ο ψυχολόγος είναι μια χρήσιμη υποστηρικτική βοήθεια σε αυτή την περίοδο.
Συνοψίζοντας, σημειώνουμε ότι το παιδί καλείται να αντιμετωπίσει τις εξής προκλήσεις μεταξύ άλλων κατά την περίοδο του διαζυγίου:
- Κατανόηση του διαζυγίου
- Επιστροφή στη ροή των δραστηριοτήτων του, σχολείο κτλ
- Αντιμετώπιση της απώλειας
- Επεξεργασία και διαχείριση συναισθημάτων όπως θυμός, θλίψη, ενοχή κ.α.
- Παραδοχή της μονιμότητας του διαζυγίου
- Χτίσιμο εμπιστοσύνης με τους γονείς, ότι θα το αγαπάνε στη νέα κατάσταση και καθησυχασμός αμφιβολιών
- Επεξεργασία αρνητικών σκέψεων και επίλυσή τους με τρόπο υγιή και λειτουργικό
- Ενδυνάμωση του εαυτού του, αυτοπεποίθηση-αυτοεκτίμηση
Σε όλα τα παραπάνω μπορεί να φανεί χρήσιμη η βοήθεια ενός ψυχολόγου, που θα γίνει συνοδοιπόρος του παιδιού για να βάλει σε τάξη με κάποιο νόημα όλα αυτά που του συμβαίνουν. Έτσι, θα μπορέσει με ασφάλεια και αυτοπεποίθηση να προχωρήσει και να κάνει τα δικά του βήματα στη νέα πραγματικότητα που καλείται να αντιμετωπίσει.
Βιβλία που μιλούν για τον χωρισμό για παιδιά και ενήλικες
Ένας ακόμη τρόπος που μπορεί να βοηθήσει γονείς και παιδιά στην αντιμετώπιση του διαζυγίου και ό,τι αυτό συνεπάγεται είναι η μελέτη σχετικών βιβλίων.
Κυκλοφορούν πολλά βιβλία στο εμπόριο για παιδιά με θέμα το διαζύγιο που περιγράφουν διάφορες ιστορίες. Όταν διαβάζουν ένα βιβλίο, μπορούν να μπουν μέσα σε μια φανταστική ιστορία που όμως μπορεί να βρουν κοινά με τη δική τους ιστορία. Μπορούν να ταυτιστούν με τους ήρωες και τα βιώματά τους, και να εμπνευστούν από τους τρόπους επίλυσης προβλημάτων των ηρώων. Η διαδικασία της ανάγνωσης μπορεί να είναι εκτός από ψυχαγωγική και επουλωτική, θεραπευτική.
Επίσης, για τους γονείς μπορεί να λειτουργήσει υποστηρικτικά στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν , το να διαβάσουν βιβλία γραμμένα από ψυχολόγους ή άλλους ειδικούς. Μέσα από τα βιβλία αυτά μπορεί να βοηθηθούν στο να δουν αναλυτικά και δομημένα το τι συμβαίνει και μέσα από διάφορες προτάσεις, να διερευνήσουν τις δικές τους λύσεις, να ενδυναμωθούν και να τονωθούν. Θα μπορέσουν έτσι να χρησιμοποιήσουν και τα βιβλία ως ένα ακόμη από τα όπλα στη φαρέτρα τους, για τη δική τους υποστήριξη.
Μπορεί να τους βοηθήσει να κατανοήσουν τις δικές τους ψυχολογικές διεργασίες που προκύπτουν από τις δικές τους εμπειρίες. Ακόμη και η οικουμενικότητα των εμπειριών, η γενίκευση ότι και άλλοι που περνούν ίδιες καταστάσεις, μπορεί να βιώνουν αντίστοιχες συναισθηματικές δυσκολίες, αυτό μπορεί να είναι ανακουφιστικό και ενοχοποιητικό για τους γονείς. Χωρίς να μπορούν τα βιβλία να αντικαταστήσουν την συμβουλευτική διαδικασία με τον ψυχολόγο, μπορούν να αποτελέσουν ένα πολύτιμο βοήθημα.
Βιβλία που μιλούν για το διαζύγιο
Για παιδιά άνω των 4 ετών:
-ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΜΟΥ ΓΙΑΤΙ: ΤΟ ΔΙΑΖΥΓΙΟ
Εκδόσεις Ψυχογιός (2020)
-ΓΙΑΤΙ ΑΛΛΑΞΕ Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΜΟΥ;
Jillian Roberts, (2018) Εκδόσεις Διόπτρα
-ΡΟΖ-ΜΠΛΕ
Όλγα Ιωαννίδου (2006) Εκδόσεις Μικρή Μίλητος
Για μεγαλύτερα παιδιά:
-Ο ΓΑΜΟΣ ΤΟΥ ΜΠΑΜΠΑ ΜΟΥ
Σοφία Παράσχου ( 2018) Εκδόσεις Ψυχογιός
-ΖΩΗ ΑΝΑΠΟΔΑ
Άντρη Αντωνίου (2018) Εκδόσεις Πατάκη
Για γονείς:
–ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ ΧΩΡΙΖΟΥΝ, ΠΩΣ ΝΑ ΜΗΝ ΠΑΡΕΤΕ ΔΙΑΖΥΓΙΟ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΣΑΣ
Αλεξάνδρα Καπάττου (2013) Εκδόσεις Μίνωας
-Ο ΧΩΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ, ΤΟ ΔΙΑΖΥΓΙΟ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ
Χρυσή Χατζηχρήστου (2016) Εκδόσεις Πεδίο
-ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΠΑΙΔΙΟΥ ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥ:ΧΩΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΖΥΓΙΟ
Martin Herbert (1998) Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα
-ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΧΩΡΙΣΜΟ-ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΕΛΠΙΣΙΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΝΕΩΣΗ
Γιώργος Πιντέρης (2000) Εκδόσεις Θυμάρι
– ΔΙΑΖΥΓΙΟ: Απαντώντας στις ερωτήσεις των παιδιών
Fanny Cohen – Herlem (2006) Εκδόσεις Lector
Από την Έλενα Τσαμκόσογλου
Ψυχολόγο- Σύμβουλο Ψυχικής Υγείας
