Kαι οι γονείς φοβούνται!

από τη Χριστίνα Χρυσανθοπούλου, Content Creator της Nannuka

Φόβος και μητρότητα πάνε μαζί. Το αντιλαμβανόμαστε από τις πρώτες κιόλας στιγμές που το θαύμα της εγκυμοσύνης ξεκινά και μαζί του μια σειρά από ερωτήματα και ανησυχίες αναδύονται μέσα μας. «Θα πάνε όλα καλά στη διάρκεια της εγκυμοσύνης; Θα τα καταφέρω στη γέννα; Θα είναι καλά το μωρό μου;» Μετά τον τοκετό και την επιστροφή στο σπίτι με το εύθραυστο νεογέννητο, ο φόβος επανακάμπτει. «Αν μου πάθει κάτι την ώρα που το κάνω μπάνιο ή όσο κοιμάται; Αν αρρωστήσει; Αν χτυπήσει;». Όταν πια το μικρό μας αρχίσει να  μεγαλώνει, να περπατά, να πειραματίζεται και να οδεύει προς την αυτονομία, η κατάσταση γίνεται ακόμη πιο ευνοϊκή για τον φόβο των γονέων (συνήθως της μαμάς), το έδαφος προσοδοφόρο για να αναπτυχθούν ανησυχίες που μας γεμίζουν άγχος και ένταση.

Τα δυο πρόσωπα του φόβου
Η αλήθεια είναι πως όλοι οι γονείς μοιραζόμαστε τους ίδιους πάνω κάτω φόβους. Από τη στιγμή που γινόμαστε γονείς το ένστικτο της επιβίωσης μπαίνει σε λειτουργία και αναλαμβάνει το ρόλο της προστασίας του παντελώς ανήμπορου απογόνου. Μέχρι το παιδί να συλλέξει την απαραίτητη εμπειρία που θα αποτελέσει τη δική του ασπίδα αυτοπροστασίας, η ευθύνη μας είναι πράγματι τεράστια. Με άλλα λόγια, όταν πρόκειται για φόβους ρεαλιστικούς απέναντι σε πιθανό ή επικείμενο κίνδυνο, η ανησυχία είναι θεμιτή. Ωστόσο, πάντα θα υπάρχουν αδέσποτα ζώα, απότομα σκαλιά, εκτεθειμένες  πρίζες και κατσαρόλες που βράζουν. Αυτό δεν δικαιολογεί την τάση μας να γίνουμε η σκια των παιδιών μας, ούτε μας επιτρέπει να θέτουμε αυστηρούς περιορισμούς που θα μπλοκάρουν κάθε βήμα του προς την ανεξαρτησία, την αυτονόμηση και την κατάκτηση της προσωπικής εμπειρίας. Τι γίνεται λοιπόν όταν οι φόβοι ξεπερνούν τα όρια; Τι επιπτώσεις μπορεί να δημιουργήσουμε στα παιδιά μας όταν ανησυχούμε υπερβολικά;

Φόβοι γονέων, παιδεύουσι τέκνα
Στην πορεία της ζωής μας η συναισθηματική μνήμη καταγράφει φόβους που ακόμη και αν δεν εκδηλώνονται, υπάρχουν σε λανθάνουσα μορφή μέσα μας. Όταν γίνουμε γονείς και κληθούμε να αναλάβουμε τις παρελκόμενες ευθύνες, οι φόβοι αυτοί επιστρατεύονται από ασυνείδητους συχνά μηχανισμούς και ενεργοποιούνται. Πρόκειται για μια διαδικασία φυσιολογική. Προκειμένου όμως να μην κληροδοτήσουμε στο παιδί μας περιττά συναισθηματικά φορτία απέναντι σε ανύπαρκτους κινδύνους, πρέπει οι φόβοι μας να περνούν από την απαραίτητη επεξεργασία εκλογίκευσης.
Η μαμά που φοβάται υπερβολικά και που βλέπει διαρκώς γύρω από το παιδί της κινδύνους μη ρεαλιστικούς, δυστυχώς προκαλεί το εντελώς αντίθετο αποτέλεσμα από το αναμενόμενο. Ένα παιδί μεγαλωμένο με την αίσθηση πως περιβάλλεται από απειλές, δεν μπορεί να διακρίνει τις πραγματικά επικίνδυνες καταστάσεις και να προστατευτεί αποτελεσματικά απέναντί τους. Επιπλέον, διακρίνεται από συστολή και αδυναμία να πάρει πρωτοβουλίες, γεγονός με σοβαρό αντίκτυπο στην αυτοπεποίθηση, την ανάπτυξη, την κοινωνικότητα, ακόμη και την ίδια την επαγγελματική ανέλιξη στην ενήλικη ζωή του.
Τι μπορούμε να κάνουμε:
-Παίρνουμε λίγη απόσταση από την κατάσταση και εξετάζουμε τις συνθήκες, σταθμίζοντας τα εκάστοτε δεδομένα. Είναι ρεαλιστικός ο φόβος μας ή υπερβάλουμε; Μήπως μόνο εμείς ακολουθούμε το παιδί μας κατά πόδας στο παιδικό πάρτυ, ενόσω οι υπόλοιποι γονείς απολαμβάνουν την κουβέντα τους στο σαλόνι; Η παρατήρηση επιτρέπει την εκλογίκευση και συνεπώς μας βοηθά να βάλουμε φρένο στους ανεξέλεγκτους φόβους που μας χειραγωγούν.
-Μιλάμε με άλλους γονείς για τους φόβους που μας ταλαιπωρούν. Αφενός θα απενοχοποιηθούμε διαπιστώνοντας ότι σε γενικές γραμμές η πλειονότητα των γονέων μοιραζόμαστε τα ίδια συναισθήματα όταν πρόκειται για παιδιά μας, αφετέρου θα έχουμε τη δυνατότητα να αξιολογήσουμε τις αντιδράσεις μας μέσα από τη διαδικασία της σύγκρισης.
-Μοιραζόμαστε τις ανησυχίες μας με κάποιο κοντινό μας πρόσωπο που εμπιστευόμαστε και που ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηρίζεται από ψυχραιμία. Συχνά για την μαμά αυτό το πρόσωπο δεν είναι άλλο από τον μπαμπά. Εκείνος θα αναλάβει να διασκεδάσει τυχόν φόβους που ξεφεύγουν από τα όρια της λογικής και στερούνται ρεαλισμού.
-Εξασφαλίζουμε χρόνο για τον εαυτό μας ώστε όλη μας η προσοχή και το ενδιαφέρον να μην περιστρέφεται γύρω από το παιδί ή τα παιδιά μας.
-Αν πάλι πίσω από τους φόβους μας βρίσκεται συγκεκαλυμμένη η ενοχή για τον περιορισμένο χρόνο που αφιερώνουμε στο παιδί μας, φροντίζουμε για το αντίθετο.
-Δεν διστάζουμε να απευθυνθούμε σε κάποιον ειδικό που θα μας βοηθήσει να ξεπεράσουμε προσωπικούς μας φόβους και να κάνουμε σωστή εκτίμηση των καταστάσεων.

Όταν εκείνο φοβάται
-Βοηθάμε το παιδί να εξωτερικεύσει τους φόβους του, δείχνουμε κατανόηση και το διευκολύνουμε στο να τους διαχειριστεί. Αν για παράδειγμα φοβάται το σκοτάδι, αφήνουμε ένα φως ανοιχτό στη διάρκεια της νύχτας.
-Δεν ωραιοποιούμε τις καταστάσεις, ούτε εμφανιζόμαστε οι ίδιοι ως οι ατρόμητοι υπερήρωες στο παιδί μας κάτι που αφενός του επιφυλάσσει απογοητεύσεις που αφετέρου το γεμίζει ακόμη μεγαλύτερη ανασφάλεια και μειωμένη αυτοπεποίθηση («αν όλοι γύρω μου δαμάζουν τους φόβους τους, εγώ έχω το πρόβλημα που δεν το καταφέρνω»).
-Εκπαιδεύουμε το παιδί από την μικρή του ακόμη ηλικία στο να καλλιεργεί σταδιακά την αυτοπροστασία του. Το εκθέτουμε σταδιακά σε κινδύνους (σε ελεγχόμενο περιβάλλον) ώστε να ασκηθεί στην πρόληψη, την προνοητικότητα και τη σωστή εκτίμηση των εκάστοτε συνθηκών. Για παράδειγμα, το ενθαρρύνουμε να περάσει μόνο του το δρόμο εξηγώντας του πως πριν διασχίσουμε την οδό ελέγχουμε για τυχόν διερχόμενα οχήματα και είμαστε πολύ προσεκτικοί.