Ειδική αγωγή: όταν η γνώση, γίνεται δύναμη!

 

*Από τη Μαρία Καδιανάκη, Ειδική Παιδαγωγό (Msc)

Στο άκουσμα των λέξεων «αναπηρία», «ειδικές ανάγκες» ή «ειδική αγωγή», πολλοί από εμάς νιώθουμε άβολα, περίεργα ή ενδεχομένως συναισθήματα θλίψης και φόβου. Αυτά τα συναισθήματα είναι ανθρώπινα και κατανοητά. Για μια κοινωνία του 2014, όμως, όχι απαραιτήτως δικαιολογημένα.

Το στίγμα των ατόμων με ειδικές ανάγκες δυστυχώς υπάρχει ακόμα στη χώρα μας και πολλά άτομα έχουν (από την ίδια την κοινωνία) μια διαστρεβλωμένη άποψη για τα ΑΜΕΑ. Η αναπηρία όμως -αν το σκεφτούμε πρακτικά- δεν βρίσκεται στα άτομα που έχουν την οποιαδήποτε αδυναμία, αλλά στο περιβάλλον τους που δεν μπορεί να τα εντάξει και να κάνει αυτή την αδυναμία δυναμική, προς όφελος του ίδιου του ατόμου, της οικογένειάς του και της κοινωνίας ολόκληρης.

Τελευταία, όλο και πιο συχνά ακούμε και μαθαίνουμε για παιδιά που έχουν κάποια  αναπτυξιακή, συναισθηματική, μαθησιακή διαταραχή ή υπολείπονται έναντι των άλλων παιδιών από θέματα αυτοεξυπηρέτησης μέχρι ορθογραφημένης γραφής, λόγω οργανικών ή αισθητηριακών βλαβών. Μια άλλη μεγάλη πλάνη στην οποία πέφτουν εύκολα πολλοί, είναι το πού βρίσκονταν όλα αυτά τα παιδιά τόσα χρόνια. Γιατί τα τελευταία χρόνια «όλο και κάτι» θα βρουν στο παιδί ενώ παλιότερα όχι; Γιατί πολύ απλά ήταν στο περιθώριο. Πάντοτε υπήρχαν οι όποιες διαταραχές, σύνδρομα, αισθητηριακές αναπηρίες, αλλά εύκολα και ανώδυνα το παιδί είχε την ταμπέλα του τεμπέλη ή ακόμα πιο συχνά οι γονείς του κατέληγαν πως «δεν παίρνει τα γράμματα».

Η αλήθεια είναι πως «τα παίρνει» τα γράμματα και ίσως και καλύτερα από κάθε άλλο παιδί της ηλικίας του, αρκεί να μάθει να λέει το σίγμα με καλαμάκι και να γράφει σε άμμο ή σε κάποιο βρεγμένο πίνακα, διότι έχει κάποια μορφή δυσλεξίας. Ούτε τεμπέλικο είναι, θέλει όμως να παίζει ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι κάτω από το θρανίο για να ακούσει Μαθηματικά, διότι έχει Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητα και πρέπει να είναι σε ένα ανώτερο – από το συμβατικό σε μας – επίπεδο διέγερσης για να μπορεί να συγκεντρωθεί. Φυσικά, τα παραπάνω είναι μονάχα παραδείγματα τεχνικών, σε καμιά περίπτωση προς γενίκευση.

Η αναφορά τους αποσκοπεί  στο να καταδείξουμε την τεράστια σημασία της ειδικής αγωγής και της διαφοροποιημένης μάθησης. Δεν υπάρχουν εκπαιδεύσιμα και μη παιδιά.  Όλα τα παιδιά είναι εκπαιδεύσιμα. Ακόμη και στην περίπτωση των παιδιών με σοβαρές μειονεξίες, υπάρχουν ικανότητες τις οποίες πρέπει να φέρουμε στην επιφάνεια και να τις κάνουμε πιθανότητες. Πιθανότητες για μια ίση καθημερινότητα για αυτά τα παιδιά, με εκπαίδευση και κοινωνικοποίηση και αργότερα με εργασία και πλήρη ένταξη στον κοινωνικό ιστό.

Στη διαδικασία αυτή σημαντικότατο – αν όχι πρωταρχικό – ρόλο παίζει η οικογένεια του παιδιού με ειδικές ανάγκες.

Καταρχάς, το πρώτο πράγμα που χρειάζεται είναι επαρκής και ορθή ενημέρωση. Ο γονιός, είναι ο πρώτος άνθρωπος που αντιλαμβάνεται όταν κάτι δεν πάει καλά με το παιδί του, εκτός και αν η διαταραχή περιορίζεται σε ειδικές μαθησιακές δυσκολίες οπότε ο αμέσως επόμενος που θα αντιληφθεί το πρόβλημα θα είναι ο δάσκαλος. Από τη στιγμή αυτή το καλύτερο δυνατό που μπορεί να κάνει ένας γονιός είναι να απευθυνθεί σε κάποιο ΚΕΔΔΥ (Κέντρα Διαφοροδιάγνωσης, Διάγνωσης και Υποστήριξης Ειδικών Εκπαιδευτικών Αναγκών) ή σε κάποιο ιατροπαιδαγωγικό κέντρο της εμπιστοσύνης του.

Πολλοί γονείς παρατείνουν τη διαδικασία αυτή ή εθελοτυφλούν, διότι είναι πραγματικά δύσκολο να αποδεχτούν πως το παιδί τους έχει το οποιοδήποτε πρόβλημα. Στην πραγματικότητα, όμως, είναι ό,τι χειρότερο μπορούν να κάνουν. Η έγκυρη και έγκαιρη διάγνωση δύναται μακροπρόθεσμα να προσφέρει μια τελείως διαφορετική, μια ποιοτική καθημερινότητα στο παιδί τους. Κάτι αντίστοιχο με το κοινώς γνωστό «Η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία».

Όσο κι αν αγαπάμε τα παιδιά μας, δεν είμαστε ειδικοί. Παράλληλα, κανένας ειδικός από μόνος του δεν μπορεί να κάνει διάγνωση. Μονάχα μια ομάδα καταρτισμένων και έμπειρων ειδικών μπορεί να διαγνώσει το πρόβλημα, να διερευνήσει τις δυνατότητές του και να προσφέρει στο παιδί το κατάλληλο γι αυτό εκπαίδευση. 

Η συμφιλίωση του γονιού με τις ειδικές ανάγκες και ικανότητες του παιδιού του δεν έρχονται αυτόματα. Όπως τα ίδια τα ΑΜΕΑ, έτσι και οι γονείς τους, χρειάζονται ενθάρρυνση, στήριξη και οικονομική βοήθεια στην περίπτωση που το παιδί παίρνει φαρμακευτική αγωγή ή ακολουθεί κάποια θεραπεία. Έχουν ανάγκη από αποδοχή, όπως και τα παιδιά τους, χωρίς να τίθεται θέμα συμπόνιας ή οίκτου. Για τον λόγο αυτό άλλωστε έχουν δημιουργηθεί σύλλογοι για γονείς ατόμων Αμεα, τοπικοί σύλλογοι Αμεα αλλά και υπηρεσίες άμεση δράσης όπως το 197 (άμεση κοινωνική βοήθεια για διασύνδεση με υπηρεσίες).

Όταν δεν τίθεται κάποια σοβαρή διαταραχή – λόγου χάρη να ανήκει το παιδί στο Διάχυτο Αναπτυξιακό Φάσμα (ή κοινώς στο φάσμα του αυτισμού) – μιλάμε για αχαρτογράφητα νερά, στα οποία για να κολυμπήσει ο γονιός χρειάζεται γνώση. Επομένως, η παρακολούθηση κάποιων σεμιναρίων, επιμορφώσεων, πρακτικών και τεχνικών διαχείρισης πάντα κάνουν πιο εύκολη την καθημερινότητα.

Όλες οι συμπεριφορές των παιδιών – με οποιαδήποτε διάγνωση – είναι ανθρώπινες και ερμηνεύσιμες. Αν λοιπόν ξέρουμε τα αίτια και βρούμε τα κατάλληλα εφόδια, αποκτούμε και τη δυνατότητα να περιορίσουμε τις μη λειτουργικές από αυτές τις συμπεριφορές και να κρατήσουμε όλα τα δυνατά σημεία και ταλέντα που κάθε παιδί διαθέτει.

Μια γνωστή παρομοίωση, κλείνοντας, θα δώσει στον κάθε γονιό το μήνυμα των παραπάνω σε λίγες λέξεις:

«Είχαμε κλείσει εισιτήρια για την Ιταλία. Ήταν όλα έτοιμα, είχαμε πάρει τον καλύτερο ταξιδιωτικό χάρτη, είχαμε σημειώσει που ακριβώς θέλουμε να πάμε, τι θέλουμε να δούμε. Μπήκαμε με χαρά στο αεροπλάνο και ανυπομονούσαμε να προσγειωθούμε. Μετά από μιάμιση ώρα περίπου ακούμε την αεροσυνοδό από το μεγάφωνο «Καλώς ήρθατε στην Ολλανδία«. Όταν βγήκαμε από το αεροπλάνο ήμασταν συντετριμμένοι. Που πήγε το Κολοσσαίο; Που θα φάμε ιταλική πίτσα; Όλα ξένα. Σιγά-σιγά αρχίσαμε να συνηθίζουμε. Και η Ολλανδία είχε όμορφες τουλίπες, καταπληκτικές λιμνοθάλασσες, κάστρα και γέφυρες παραμυθένιες, που ποτέ δεν είχαμε φανταστεί. Παρόλα αυτά συνεχίζαμε πάντα να ακούγαμε τους άλλους να μας λένε πόσο όμορφη είναι η Ιταλία και πως ποτέ δεν θα καταφέρουμε να πάμε. Ξέρετε όμως τι συνειδητοποιήσαμε; Πως αν καθόμασταν μια ζωή να σκεφτόμασταν το ταξίδι στην Ιταλία, ποτέ δεν θα βλέπαμε την ομορφιά που ‘χε η Ολλανδία να μας δώσει.»

 [Photos via: 1. goo.gl/YMbO3i 2. goo.gl/OQrSC9 3. goo.gl/f3YZec]