Ο σχολικός εκφοβισμός είναι μια συνεχόμενη μορφή βίας (σωματική ή ψυχολογική), κατά κύριο λόγο επιζήμια. Χαρακτηριστικό είναι όταν το παιδί-θύτης επιτίθεται όταν αντιλαμβάνεται πως το παιδί-θύμα είναι αδύναμο και δεν μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του στην κατάσταση που βρίσκεται. Με άλλα λόγια, σχολικός εκφοβισμός είναι κάθε μορφή συνεχούς και επιθετικής συμπεριφοράς από ένα η περισσότερα άτομα προς ένα άλλο, με στόχο να προκληθεί σωματικός ή ψυχολογικός πόνος.
Τα αίτια μπορεί να είναι πολλαπλά, συχνά συνδέονται με την ανάγκη για εξουσία ή κοινωνική κυριαρχία, ανασφάλειες, ή μίμηση συμπεριφοράς που τα παιδιά βλέπουν στο σπίτι ή στα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Είδη σχολικής βίας
Λεκτική βία
Ύβρεις, ειρωνικά σχόλια, χειρονομίες, κακεντρεχείς σχολιασμοί (εμφάνιση, φυλή, χρώμα, θρησκεία, οικονομική κατάσταση)
Σωματική βία
Χτυπήματα, σπρωξίματα, σκίσιμο ρούχων, τράβηγμα μαλλιών, τσιμπήματα, δαγκωματιές
Συναισθηματική βία
Εκβιασμοί, απειλές για σωματική βία, κοινωνική απομόνωση, καταστροφή προσωπικών αντικειμένων, απαίτηση για χρήματα
Σεξουαλική βία
Άσεμνες χειρονομίες, ανεπιθύμητα αγγίγματα, απειλές, εξαναγκασμός σε σεξουαλικές πράξεις
Διαδικτυακή βία
Διάδοση υβριστικών μηνυμάτων, προσβλητικών εικόνων, βίντεο και διάδοση ψευδών φημών και μέσω email, chat, χώρων κοινωνικής δικτύωσης και κινητών τηλεφώνων
Τα σημάδια σχολικού εκφοβισμού που μπορούν να δουν οι γονείς
- Έντονες συναισθηματικές μεταπτώσεις
- Άρνηση για το σχολείο
- Συναισθηματικά Ξεσπάσματα
- Αποφυγή διαλόγου και επικοινωνίας
- Ψυχοσωματικά Συμπτώματα
- Στάση Θύματος
- Κακός ύπνος
- Αυξημένη ή μειωμένη όρεξη για φαγητό
- Σημάδια στο σώμα ή στα ρούχα.
Η έξαρση του σχολικού εκφοβισμού τα τελευταία χρόνια μπορεί να οφείλεται στην αυξημένη διαδικτυακή παρουσία των εφήβων, όπου ο εκφοβισμός μπορεί να συνεχιστεί εκτός σχολείου, καθώς και στην αλλαγή των δομών και την πίεση που αισθάνονται οι έφηβοι.
Οι έφηβοι βιώνουν άγχος στην καθημερινότητα και αυτό μπορεί να τους κάνει να είναι επιρρεπείς στον σχολικό εκφοβισμό.
Ο έφηβος μπροστά στο στρες και το άγχος της καθημερινότητας
- Άγχος, εάν θα τα καταφέρει στα μαθήματα και στο σχολείο γενικότερα
- Άγχος εάν θα έχει φίλους και πώς θα είναι η κοινωνικοποίηση του
- Άγχος εάν θα μείνουν οι γονείς του ευχαριστημένοι από την απόδοσή του (εάν έχουν υψηλές προσδοκίες).
- Άγχος εάν εγώ ο ίδιος έχω βάλει υψηλούς στόχους και μείνει ευχαριστημένος από την δική του επίδοση.
- Άγχος εάν θα μπορέσει να ικανοποιήσει τους καθηγητές, να έχει τους κατάλληλους βαθμούς που θα προσδοκούν οι ίδιοι από αυτόν.
- Άγχος εάν θα είναι δημοφιλής ή θα υπάρχει bullying, σχολικός εκφοβισμός, τα άλλα παιδιά θα τον μειώνουν και θα με υποβιβάζουν
Το άγχος στην εφηβεία δημιουργεί στα παιδιά μια αίσθηση αναποτελεσματικότητας που μπορεί να τα βυθίσει στην χαμηλή αυτοπεποίθηση και στην έλλειψη οράματος. Με την βοήθεια των γονιών και των ειδικών, ο έφηβος μπορεί να ανακτήσει τις δυνάμεις του, να πιστέψει στον εαυτό του και στις δυνατότητες του και να πραγματοποιήσει τα όνειρα του.
Υπάρχουν μελέτες που δείχνουν πως τα παιδιά που είναι μάρτυρες ή θύματα βίας από ενήλικες μπορεί να μιμηθούν αυτή την συμπεριφορά. Το περιβάλλον στο σπίτι, οι ενδοοικογενειακές σχέσεις και η έκθεση σε βίαια περιεχόμενα μπορεί να επηρεάσουν την πιθανότητα ενός παιδιού να γίνει θύτης ή θύμα εκφοβισμού. Πολλές έρευνες έχουν δείξει την συσχέτιση ανάμεσα στην βία στο σπίτι και στον σχολικό εκφοβισμό. Αυτές οι μελέτες καταδεικνύουν ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν σε ένα βίαιο περιβάλλον είναι πιο πιθανόν να εμφανίσουν επιθετική συμπεριφορά.
Μέτρα αντιμετώπισης του σχολικού εκφοβισμού, για γονείς, εκπαιδευτικούς και παιδιά
Από τα ωραιότερα δώρα που μπορούν να κάνουν οι γονείς στα παιδιά είναι να τους εμπνεύσουν εμπιστοσύνη στις δυνατότητες τους.
Κάθε παιδί και έφηβος έχει ηθικό, νομικό, απόλυτο δικαίωμα να βρίσκεται σε ένα σχολικό περιβάλλον το οποίο του παρέχει ανά πάσα στιγμή ασφάλεια και προστασία. Claude-Marc Aubry
Ένα παιδί το οποίο γίνεται θύμα εκφοβισμού και βίας από συμμαθητές του στο σχολείο χρειάζεται:
- Να συζητά αναλυτικά με τον γονέα για τα γεγονότα που λαμβάνουν χώρα στο σχολικό περιβάλλον και για τις συμπεριφορές των συμμαθητών του που το ενοχλούν.
- Να γνωρίζει ότι δεν φέρει καμία ευθύνη το ίδιο για ότι συνέβη ή συμβαίνει σε βάρος του
- Να γνωρίζει ότι μπορεί και πρέπει να αντιδράσει, να μην σιωπά, ώστε να εμποδίσει την επανάληψη τέτοιων συμπεριφορών
- Να ζητήσει την συμβουλευτική καθοδήγηση από ειδικό ψυχικής υγείας ή από εκπαιδευτικό, εάν η κατάσταση κρίνεται εξαιρετικά κρίσιμη.
- Να μάθει να προστατεύει τον εαυτό του θέτοντας όρια στους άλλους και να μιλάει για αυτό που το απασχολεί στους γονείς και στους εκπαιδευτικούς, ώστε να φροντίσουν να το προστατεύσουν από τέτοιες συμπεριφορές στο μέλλον.
Πως μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν το παιδί να διαχειριστεί τον θυμό του;
Με τους εξής τρόπους:
- Είναι σημαντικό το παιδί να αναγνωρίσει το συναίσθημά του και να το εκφράσει λεκτικά, να πει, για παράδειγμα, «είμαι θυμωμένος για…/με…/επειδή…
- Να αγαπά τον εαυτό του με τα θετικά και τα σημεία προς βελτίωση γιατί με αυτόν τον τρόπο θα αγαπά και τους άλλους γύρω του. Έτσι αποβάλλονται όλα τα αρνητικά συναισθήματα (όπως ζήλια, κακία, θυμός ανταγωνισμός) που μπορεί να νιώσει για τους άλλους.
- Όταν το παιδί αποδέχεται τον εαυτό του με τα προτερήματα και τα ελαττώματα του, αποδέχεται και τους γύρω του με τα θετικά και τα αρνητικά τους και έτσι δεν τους επιτίθεται.
- Είναι εξίσου αναγκαίο, όταν το παιδί νιώθει εκνευρισμό και θυμό, να διεκδικεί προσωπικό χρόνο κατά την διάρκεια της ημέρας, έτσι ώστε να εκτονωθεί το στρες που βιώνει.
- Η σωματική δραστηριότητα και η άσκηση μπορεί να απελευθερώσει τον θυμό με έναν θετικό τρόπο και να προσφέρει ψυχική υγεία και ισορροπία.
- Είναι σημαντικό να κάνει θετικές σκέψεις όσον αφορά τον εαυτό του, όσο και τους άλλους.
Δέκα βήματα ενίσχυσης της αυτοπεποίθησης των παιδιών-πρόληψη επιθετικών συμπεριφορών
Οι γονείς οφείλουν να εμφυσήσουν στην ψυχή των παιδιών θάρρος, αυτοσεβασμό και αυτοπεποίθηση, ώστε να μπορούν έτσι να αντιμετωπίζουν τυχόν δύσκολες ή επιθετικές συμπεριφορές στο πλαίσιο του σχολικού περιβάλλοντος. Είναι βεβαίως σαφές ότι με τον τρόπο αυτό γίνεται πρόληψη τυχόν παθογενών συμπεριφορών.
Είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να ενθαρρύνουν στα παιδιά τον ανοιχτό διάλογο, να παρακολουθούν για σημάδια σχολικού εκφοβισμού και να εκπαιδεύσουν τα παιδιά σε θέματα εν συναίσθησης και σεβασμού.
Βήματα ενίσχυσης της αυτοπεποίθησης που μπορούν να διδάξουν οι γονείς στα παιδιά:
- Να πιστεύω στον εαυτό μου και στις δυνατότητες μου
- Να μην μειώνω τον εαυτό μου και να μην τον υποβιβάζω
- Να πιστεύω στις ικανότητες μου
- Να παίρνω πρωτοβουλίες
- Να αγαπώ τον εαυτό μου με τα θετικά του, αλλά και με τα τρωτά στοιχεία του, αυτά που επιδέχονται βελτίωση.
- Να επιλέγω καινούριους φίλους αρκεί να έχουν θετική, καλή και ευγενική στάση απέναντί μου
- Να συμμετέχω στο μάθημα χωρίς να φοβάμαι την κριτική
- Να ενημερώνω τον καθηγητή μου, όταν διαπιστώνω ή εισπράττω μια ανάρμοστη ή επιθετική συμπεριφορά
- Να ενημερώνω αμέσως την μητέρα, τον πατέρα μου ή κάποιον καθηγητή σε περίπτωση που υφίσταμαι λεκτική ή σωματική βία στο σχολείο και αποφεύγω με κάθε τρόπο να κάνω παρέα με τα συγκεκριμένα άτομα
- Να συζητώ με τους γονείς μου ή κάποιον συγγενή οποιαδήποτε ζήτημα με απασχολεί
Τέλος, οι αξίες της οικογενειακής φωλιάς, οι οποίες έχουν διδαχθεί από τους γονείς στα παιδιά, καλλιεργούν τη αυτοεκτίμηση και οδηγούν στην αυτονομία και στην αυτενέργεια των παιδιών κατά την διάρκεια της εφηβείας και της ενήλικης ζωής.
Τέτοιες αξίες είναι:
Ο αυτοσεβασμός, η αυτοπεποίθηση, η ειλικρίνεια, το θάρρος, η αγάπη για τον εαυτό μας, η καλή επικοινωνία με το εξωτερικό περιβάλλον και η συνεργασία.
ταινίες για τον σχολικό εκφοβισμό
- Στην αυλή του σχολείου: η ταινία της Λορά βαντέλ για τον σχολικό εκφοβισμό (2022)
- Billy Elliot(2000)
- Forrest Gump(1994)
