Μπορεί να είναι η εύκολη λύση. Και όλοι μας έχουμε καταφύγει σ’ αυτή την ευκολία για να πείσουμε ένα παιδί να συνεργαστεί μαζί μας για να κάνει κάτι ή να σταματήσει να κάνει κάτι άλλο. Είναι όμως οι ανταμοιβές, κυρίως οι υλικές, η λύση; Και λειτουργούν προς όφελος του παιδιού μας μακροπρόθεσμα; Μήπως αυτή η λύση ανάγκης μπορεί σταδιακά να μετατραπεί σε μια στρατηγική… υψηλού ρίσκου σχετικά με την ικανότητα του παιδιού να λειτουργεί αυτόνομα στη ζωή και να εξαντλεί όλες τις δυνατότητές του ανεξάρτητα από ανταμοιβές και επιβραβεύσεις;
Ας δούμε τους προβληματισμούς που ακολουθούν κι ας βγάλουμε τα δικά μας συμπεράσματα.
Με τις ανταμοιβές, υπονομεύουμε το εσωτερικό κίνητρο των παιδιών
Τα παιδιά από μόνα τους είναι σε θέση να φέρουν εις πέρας μια σειρά από δουλειές και καθήκοντα γιατί γνωρίζουν τη σημασία τους και απολαμβάνουν και τα ίδια τα ευεργετικά αποτελέσματά τους. Έχουν δει στην πράξη για παράδειγμα ότι το να τακτοποιήσουν το δωμάτιο τους και να μαζέψουν τα πεταμένα παιχνίδια τους, τους κερδίζει χώρο για να παίξουν μετά με την ησυχία τους και να στήσουν καινούριες ιστορίες. Ακόμα, ξέρουν ότι αν διαβάσουν τα μαθήματά τους, θα νιώθουν αυτοπεποίθηση την άλλη μέρα στο σχολείο ή πώς αν διαβάσουν νωρίς θα τους μείνει χρόνος μετά για παιχνίδι. Το εσωτερικό τους κίνητρο λειτουργεί καλύτερα όταν δεν το “θολώνουμε” με εξωτερικές παρεμβάσεις και “δωροδοκίες”, όταν παραμένει καθαρό για να υπαγορεύει το νόημα των πράξεών τους και να μπορεί συνεχώς να οδηγεί σε σωστές αποφάσεις επειδή το ίδιο τις αναγνωρίζει ως τέτοιες.
Υποτιμάται η αξία αυτού που πρέπει να κάνουν
Κάποια εργασίες πρέπει να τις κάνουμε γιατί είναι σημαντικό για εμάς να ολοκληρωθούν σωστά κι έγκαιρα, ανεξάρτητα από το “τυράκι” της ανταμοιβής. Αν θέλουμε να περάσουμε αυτό το μήνυμα στα παιδιά μας , τότε τους μπερδεύουμε χρησιμοποιώντας και… λίγη βοήθεια από μικρά η μεγαλύτερα δώρα. Το να πλένει για παράδειγμα το παιδί τα δόντια του κάθε πρωί και βράδυ είναι σημαντικό για την καλή στοματική του υγεία κι όχι επειδή θα κερδίσει κάποιου είδους υλική επιβράβευση από αυτή τη διαδικασία. Είναι σίγουρα πιο δύσκολο να εξηγήσουμε στο παιδί τις συνέπειες για την υγεία του αν δεν τα πλένει αλλά ο ρόλος μας είναι να εκπαιδεύσουμε το παιδί ώστε να κατανοήσει το νόημα των πραγμάτων που πρέπει να κάνει, να γίνει το ίδιο υπεύθυνο για τα θέματα που το αφορούν κι όχι να επαναλαμβάνει μηχανικά τις “εργασίες” που του έχουμε ορίσει σαν αγγαρείες που όμως επιφέρουν ελκυστική ανταπόδοση.
Δεν φωτίζεται ο λόγος της άρνησής τους
Καλύπτοντας συνεχώς την άρνηση του παιδιού να κάνει τις υποχρεώσεις του με μια ανταμοιβή ως πειθώ για να τις κάνει, συσκοτίζουμε την αληθινή αιτία που κρύβεται πίσω από την άρνησή του. Επομένως, δεν καταφέρνουμε να φτάσουμε στη ρίζα του προβλήματος, να το κατανοήσουμε και σε συνεργασία μαζί του να έχουμε ελπίδες να το λύσουμε. Πίσω από την άρνηση ενός παιδιού να θέλει να είναι τακτικό με τις υποχρεώσεις του στο σχολείο, για παράδειγμα, μπορεί να κρύβεται μια σειρά από πιθανά αίτια: λανθάνουσες μαθησιακές δυσκολίες, έλλειψη αυτοπεποίθησης, αδυναμία κοινωνικής ένταξης στο περιβάλλον της τάξης, απουσία φίλων ή ακόμα και ελλιπής ύπνος.Αν η πρώτη μας κίνηση είναι να τάξουμε δώρα για να διαβάζει τα μαθήματά του μπορεί να δούμε κάποια βραχυπρόθεσμη αλλαγή στις επιδόσεις του αλλά δεν θα έχουμε φτάσει στην ουσία του προβλήματος ενώ το παιδί θα δέχεται ακόμα μεγαλύτερη πίεση να κερδίσει την ανταμοιβή σε μια καθημερινότητα που θα το συνθλίβει.
Τους μαθαίνουμε να “απαιτούν” ανταμοιβές στη ζωή τους
Η ζωή είναι γεμάτη με επιβραβεύσεις, ηθικές και υλικές, αλλά είναι εξίσου γεμάτη και με απογοητεύσεις. Συχνά μάλιστα συμβαίνει να μην δεχόμαστε επιβράβευση για τα πράγματα που έχουμε προσπαθήσει περισσότερο και τα θεωρούμε έργο ζωής. Αν έχουμε μεγαλώσει εξαρτημένοι από την ανταμοιβή, αυτή η πραγματικότητα δεν μπορεί παρά να μας γονατίσει και να μας αφαιρέσει κάθε διάθεση προσπάθειας, επιμονής και άσκησης που είναι προϋποθέσεις για τη διεκδίκηση της επιτυχίας και της ευτυχίας. Πρέπει να είμαστε κάθε στιγμή σε θέση να κινητοποιούμε το εσωτερικό μας κίνητρο κι αν αυτό το μήνυμα θέλουμε να περάσουμε στα παιδιά μας, πρέπει να τους μάθουμε από νωρίς να απολαμβάνουν από μόνοι τους τα θετικά αποτελέσματα των πράξεών τους. Και, τότε, είναι βέβαιο πως θα βρεθούν κι άλλοι δίπλα τους να τους χειροκροτήσουν.
Η δύναμη της συνήθειας
Όλα τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι δεν υπάρχουν τρόποι και εργαλεία να μυήσουμε τα παιδιά στη σημασία της ολοκλήρωσης των υποχρεώσεών τους. Ιδιαίτερα στις προσχολικές ηλικίες, πριν τα παιδιά συνειδητοποιήσουν από μόνα τους το όφελος των καθημερινών τους καθηκόντων, μπορούμε να χρησιμοποιούμε τους πόντους επιβράβευσης που βοηθούν ώστε οι καθημερινές συνήθειες να γίνουν έξη, να καταγραφούν στη ρουτίνα των παιδιών που έχουν ανάγκη το πρόγραμμα ενώ παράλληλα να περνάμε τα μηνύματα για τη σημασία αυτών τους των κατακτήσεων. Για τα παιδιά, κι ένα μικρό αυτοκόλλητο όταν π.χ. φάνε όλο το φαγητό τους ή μαζέψουν τα παιχνίδια τους αποτελεί ένα έξτρα κίνητρο ενώ όταν συνοδεύεται από τα ενθαρρυντικά λόγια μας για αυτό που κατάφεραν, κάνει θαύματα. Και χτίζει υγιείς συνήθειες.
και τι μπορούμε να κάνουμε οταν το παιδι αρνήται να κανει πχ τα μαθηματα του η να συμαζέψει το δωματιο του? σε μεγαλυτερες ηλικιες 9 χρονών
Προσπαθούμε να είμαστε δίπλα του, να ακούσουμε και τη δική του πλευρά, να καταλάβουμε, να μην εμπλακούμε σε κόντρα μαζί του και να
τονίσουμε τις θετικές συνέπειες για τον ίδιο αν ολοκληρώσει τις υποχρεώσεις του (Περισσότερος χώρος για παιχνίδι σ’ ένα τακτοποιημένο δωμάτιο, περισσότερος χρόνος για παιχνίδι επίσης αν τελειώσει τα μαθήματά του έγκαιρα). Αν, βέβαια, η αντίδραση και η άρνηση παραμένουν καλό θα ήταν να απευθυνθούμε σε παιδοψυχολόγο για να μας δώσει στοχευμένες προτάσεις για το πώς να χειριστούμε την κατάσταση. Σας ευχαριστούμε για το σχόλιο σας και το ενδιαφέρον που δείξατε!