Στο ΕΛΙΖΑ τολμάνε να ονειρεύονται μια κοινωνία που θα ενώνει τη φωνή της στο πρόσταγμα για μηδενική ανοχή στην κακοποίηση του παιδιού. Το όνομα ΕΛΙΖΑ προήλθε μέσα από την ιστορία της μικρής Ελίζας που μεγαλώνει για 5 χρόνια κάτω από τις φτερούγες του στοργικού της πατέρα, κακοποιείται ψυχικά, σωματικά και σεξουαλικά για έναν χρόνο από την ίδια της τη μητέρα και πεθαίνει μόλις στην ηλικία των 6 της χρόνων. Η Ελίζα ήταν θύμα ενός συστήματος.
Η κα. Βαρούχ, ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια του ΕΛΙΖΑ, μας παραχωρεί μια συνέντευξη, χρήσιμη για όλους μας, ιδίως για εκπαιδευτικούς, παιδαγωγούς, babysitters και όσους ασχολούνται με το παιδί.
Πώς δημιουργήθηκε το όραμα για τη γραμμή ΕΛΙΖΑ;
Το όραμα, η ιδέα και η υλοποίηση έχει γίνει τον τελευταίο χρόνο ουσιαστικά. Η γραμμή ξεκίνησε τον Ιούλιο του ’22. Στην πραγματικότητα επειδή το ΕΛΙΖΑ ως σωματείο είναι αρκετά νέο, τα τελευταία χρόνια αυτό που είχαμε δει πρακτικά κι από άλλες δράσεις τις οποίες έχουμε κάνει, είδαμε ότι υπήρχε μια μεγάλη ανάγκη ενημέρωσης, ενδυνάμωσης και στο κομμάτι της αναγνώρισης και στο κομμάτι του τι κάνω μετά από μια κακοποίηση. Υπάρχει ένα μεγάλο κενό και στη γνώση των εκπαιδευτικών, να ξέρουν και οι ίδιοι τι είναι η κακοποίηση, με ποιον τρόπο θα την καταλάβουν. Εκπαιδευτικοί βλέπουν πως ένα παιδί παραμελείται, έρχεται το καλοκαίρι με χειμερινά ρούχα, έρχεται ατημέλητο, έρχεται με μελανιές που δεν προέρχονται από χτυπήματα πτώσης, βλέπουν ότι το παιδί δεν έχει καλή υγιεινή στα δόντια του και αναρωτιούνται τι μπορούν να κάνουν. Βλέποντας λοιπόν, όλο αυτό το κενό είπαμε ότι πρέπει να φτιάξουμε μια γραμμή στην οποία θα υποστηρίζουμε ανθρώπους που έρχονται σε επαφή με παιδιά, για να μπορέσουν κι εκείνοι και να ενδυναμωθούν, γιατί πολλές φορές μπορεί να είναι συμβουλευτικός ο χαρακτήρας, αλλά και να καθοδηγηθούν, δηλαδή να γνωρίζουν ότι υπάρχει αυτή οδός, υπάρχουν αυτές οι επιλογές, υπάρχουν αυτές οι δομές που μπορούν να απευθυνθούν.
Κάποια προγράμματα που απευθύνονται σε σχολεία είναι το ασφαλές άγγιγμα, πρόκειται για πρόγραμμα σεξουαλικής πρόληψης σεξουαλικής κακοποίησης και όχι σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης. Απευθύνεται σε ηλικίες 5-9 ετών. Υπάρχει ένα ακόμη πρόγραμμα, το σώμα, που έχει ξεκινήσει πρόσφατα και αναφέρεται σε παιδιά γυμνασίου και λυκείου. Αυτή τη περίοδο θέλουμε να καλύψουμε κι ένα κενό που υπάρχει στην ηλικία 9-12 ετών, να έχουμε ένα ακόμη πρόγραμμα για αυτές τις ηλικίες, για πρόληψη σεξουαλικής κακοποίησης. Τα παραπάνω προγράμματα αναφέρονται στο κομμάτι της πρόληψης. Στο κομμάτι της αντιμετώπισης έχουμε σε δύο μεγάλα νοσοκομεία στην Αθήνα την μονάδα αναγνώρισης παιδικής κακοποίησης στο Παίδων και στο Αττικό, που σημαίνει ότι είναι μέσα σε αυτά τα νοσοκομεία μια ξεχωριστή πτέρυγα με ειδικούς γιατρούς, οι οποίοι αναγνωρίζουν, είναι εκπαιδευμένοι για οποιοδήποτε θέμα κακοποίησης. Σύντομα αναμένουμε να ανοίξουμε άλλες δύο μονάδες στη Θεσσαλονίκη και στην Αλεξανδρούπολη.
Απευθύνεται αποκλειστικά σε εργαζόμενους που βρίσκονται κοντά σε παιδιά;
Αναφέρεται κυρίως σε εργαζόμενους, επειδή η γραμμή ξεκίνησε πολύ πρόσφατα αυτός είναι κατά βάση προσανατολισμός μας, αλλά δε θα κλείσουμε το τηλέφωνο ούτε σε κάποιο παιδί, ούτε σε κάποιον γονέα που αναζητά βοήθεια. Σε κάθε περίπτωση ο στόχος μας είναι να προστατεύσουμε παιδιά, που σημαίνει ότι αυτό είναι το κύριο μέλημά μας. Άρα, εάν ένα παιδί κινδυνεύει εμάς ο ρόλος μας είναι να φτάσει, εάν χρειάζεται, στην εισαγγελία ή όπου χρειάζεται, μια αναφορά για το παιδί.
Ποιοι βρίσκονται πίσω από την γραμμή ΕΛΙΖΑ;
Η επιστημονική μας ομάδα. Η ΕΛΙΖΑ αποτελείται από ψυχολόγο, γιατρούς, νομικούς.
Πώς ένας εκπαιδευτικός ή μια babysitter μπορεί να αναγνωρίσει τα σημάδια κακοποίησης;
Αρχικά, πρέπει να ορίσουμε τι είναι η κακοποίηση, για να μπορέσουμε να αναγνωρίσουμε τα σημάδια. Αυτό που συμβαίνει τις περισσότερες φορές γενικότερα στη δημόσια σφαίρα και συζήτησης και επαγρύπνησης γύρω από το συγκεκριμένο ζήτημα είναι, ότι θεωρούμε κακοποίηση αποκλειστικά το ξύλο, ό,τι αφήνει σημάδι. Είναι η σεξουαλική κακοποίηση που και πάλι πρέπει να γνωρίζουμε τι είναι, καθώς οι περισσότεροι έχουμε στο μυαλό μας ως σεξουαλική κακοποίηση την διείσδυση, που είναι μορφή κακοποίησης αλλά δεν είναι μόνο αυτό σεξουαλική κακοποίηση. Έπειτα, κακοποίηση είναι και η συναισθηματική-ψυχολογική κακοποίηση (φωνές, το να μειώνω το παιδί να το αποκαλώ χαζό, άχρηστο), η λεκτική κακοποίηση και η παραμέληση. Κακοποίηση είναι και όταν ένα παιδί παρατηρούμε ότι μπορεί να μη πηγαίνει συχνά στο σχολείο και να λείπει, είτε γιατί οι γονείς δε το πηγαίνουν, είτε γιατί δεν έχει κάνει τα εμβόλιά του, γιατί δεν έχει τα σωστά ρούχα ανάλογα με την εποχή και η παραμέληση λοιπόν, είναι είδος κακοποίησης. Ακόμη κι ένα παιδί που παρακολουθεί τους γονείς του, ο ένας να κακοποιεί τον άλλο είναι επίσης κακοποίηση. Οπότε, οφείλω να ξέρω ως εκπαιδευτικός ή φροντιστής παιδιών πρώτα από όλα, ότι όλα αυτά αποτελούν μορφές κακοποίησης, για να μπορώ να ξέρω ότι όταν βρίσκομαι για παράδειγμα σε ένα σπίτι που το παιδί εκτίθεται σε εικόνες που ο μπαμπάς χτυπά τη μαμά, αυτό είναι κακοποίηση για το παιδί, γιατί εκτίθεται σε κίνδυνο και κακοποιητικές συμπεριφορές.
Στο ερώτημα πόσα παιδιά κακοποιούνται στατιστικά υπάρχει ένα νούμερο, χωρίς να είμαστε απολύτως σίγουροι, καθώς δε φτάνουν όλα στις αρχές, δε μιλάνε όλοι. Για τη σεξουαλική κακοποίηση που είναι κάτι που θεωρητικά οι περισσότεροι πιστεύουν ότι είναι πιο μετρήσιμο, 1 στα 5 παιδιά έχει κακοποιηθεί με κάποιον τρόπο σεξουαλικά, ο αριθμός είναι πολύ μεγάλος.
Εάν έχω κάποια υποψία, ποιο είναι το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνω;
Αν είναι υποψία και δεν είναι αποκάλυψη μπορώ να μιλήσω με το παιδί. Όσον αφορά τους εκπαιδευτικούς και τις babysitters, έχουν ένα όπλο στο μανίκι τους, τη σχέση τους με το παιδί. Ο εκπαιδευτικός όπως και η babysitter περνάει πολλές ώρες με το παιδί. Επίσης, έχουν τη δυνατότητα από την εμπειρία τους να ξέρουν τι είναι αναμενόμενο από ένα παιδί σε αυτή την ηλικία, άρα κι όταν έχουν μια συμπεριφορά η οποία παρεκκλίνει λίγο από την αναμενόμενη συμπεριφορά, θα τους προβληματίσει. Έτσι λοιπόν, μπορούν να μιλήσουν πρώτα με το παιδί, ώστε να δουν ποιες είναι οι ενδείξεις πρώτα. Η ξαφνική αλλαγή στη συμπεριφορά, πάντα όταν ένα παιδί έχει μια συμπεριφορά Α γενικά και έχει μια συμπεριφορά Β ξαφνικά, αυτό πρέπει να μας προβληματίσει. Μπορούμε να προσεγγίσουμε το παιδί και να το ρωτήσουμε για αυτή τη συμπεριφορά που μας προβληματίζει και να το ρωτήσουμε τι συμβαίνει. Οι νταντάδες ειδικά σε παιδιά μικρότερης ηλικίας μπορούν να χρησιμοποιήσουν και μη λεκτικές μεθόδους, για να εκμαιεύσουν κάτι, όπως τη ζωγραφική.
Στην περίπτωση όπου ένα παιδί μου εκμυστηρευτεί πως βιώνει έναν πόνο ή γίνεται μάρτυρας ενδοοικογενειακής βίας, ποιες είναι οι κινήσεις που μπορώ να ακολουθήσω;
Εδώ πρέπει να εκπαιδευτούμε στο θέμα της αναφοράς και με ποιον τρόπο μπορεί να γίνει, όχι μόνο με το λειτουργικό κομμάτι, το οποίο καλύπτει η δική μας γραμμή, αλλά και στο κομμάτι του οφείλω. Οι εκπαιδευτικοί είναι υποχρεωμένοι νομικά να το κάνουν, ένας εκπαιδευτικός ο οποίος γνωρίζει ότι ένα παιδί κακοποιείται και δεν το έχει αναφέρει φέρει νομική ευθύνη. Ας μη σταθούμε μόνο στη νομική ευθύνη, ας σταθούμε και στην ηθική. Μια babysitter, μπορεί να μην έχει νομική ευθύνη, αλλά έχει ηθική. Όταν γνωρίζει από ένα παιδί πως ο μπαμπάς του του βγάζει τα ρούχα και η ίδια συνεχίζει να πηγαίνει σε αυτό το σπίτι και δεν έχει αναλάβει να πράξει άμεσα, προκύπτει κι ένα ηθικό ζήτημα. Όσοι ασχολούμαστε με τα παιδιά, είναι μέρος του job description, όσο άβολο κι αν είναι αυτό. Για παράδειγμα, αν το παιδί μου εκμυστηρευτεί πως ο πατέρας το κακοποιεί, μπορώ στην αρχή να προσεγγίσω τη μαμά, να την ρωτήσω αν γνωρίζει, να την ενημερώσω, να συζητήσω, πάντοτε με διάθεση να βοηθήσουμε και όχι να κατακρίνουμε. Όσον αφορά το παιδί, θέλουμε να το ενισχύσουμε, να του πούμε πόσο δυνατό είναι που μας το είπε, ότι το ευχαριστούμε για την εμπιστοσύνη του, του λέμε ότι αυτό μπορεί να συμβαίνει και σε άλλα παιδιά, δεν είσαι μόνος σου σε αυτό και σίγουρα δε θέλουμε να δώσουμε ψεύτικες υποσχέσεις. Το δεν θα το πω σε κανέναν, δεν αποτελεί υπόσχεση, φυσικά και θα το πω, αφού πρέπει να το προστατέψω. Σε περίπτωση που συνεχίζουμε να παρατηρούμε περίεργη συμπεριφορά και κανένας από τους γονείς δε το αποδέχεται, μπορούμε να κάνουμε μια ανώνυμη αναφορά στην αστυνομία και στον εισαγγελέα. Στο email της εισαγγελίας μπορεί κάποιος να στείλει μια αναφορά και να αναφέρει το σπίτι, τη διεύθυνση και το όνομα του παιδιού και το τι συμβαίνει. Ο εισαγγελέας θα λάβει την αναφορά και με έναν κοινωνικό λειτουργό θα δει τι όντως συμβαίνει. Θέλουμε να φτιάξουμε μια κοινωνία που θα μας ενδιαφέρει το τι γίνεται γύρω μας.
Για ποιους λόγους κάποιο παιδί σιωπά και μένει βουβό;
Ο θύτης 9 στις 10 φορές που κακοποιείται ένα παιδί είναι κάποιος που γνωρίζει και τον γνωρίζει και πάρα πολύ καλά το παιδί. Δεν μπορεί ένας άνθρωπος που δεν γνωρίζει το παιδί, να το πλησιάσει τόσο πολύ κοντά. Ο θύτης έχει καλλιεργήσει πρώτα μια σχέση εμπιστοσύνης με το παιδί και μετά θα προβεί σε οποιαδήποτε κακοποίηση. Επομένως, όταν ένας άνθρωπος που γνωρίζει ή φροντίζει το παιδί ή είναι εκεί για να το φροντίσει, το παιδί έχει μπερδεμένα συναισθήματα. Πολλές φορές, δε γνωρίζει ότι αυτό που του συμβαίνει είναι κακοποίηση, αυτό το είδαμε και στην τραγική περίπτωση στον Κολωνό, όπου το κορίτσι δε καταλαβαίνει ακριβώς το ότι δε ζούνε όλα τα 12χρονα με αυτό τον τρόπο, δε δείχνουν όλοι οι ενήλικες την αγάπη τους με άλλο τρόπο, εκείνο το κορίτσι έτσι νόμιζε ότι οι ενήλικες δείχνουν την αγάπη τους και το ενδιαφέρον τους. Άρα ο πρώτος λόγος είναι η άγνοια τους και ο δεύτερος ότι ντρέπονται. Ο θύτης έχει φροντίσει να του δημιουργήσει το αίσθημα ότι φταίει το παιδί ή ότι αν μιλήσει θα κάνει κακό σε κάποιον που το παιδί αγαπά ή ότι αν το παιδί μιλήσει δε θα το πιστέψουν. Τα παιδιά θα πιστέψουν τον θύτη, γιατί όπως τα παιδιά πιστεύουν ότι υπάρχει Άγιος Βασίλης, γιατί το είπε η μαμά και ο μπαμπάς, άρα έτσι είναι, έτσι αντίστοιχα πιστεύουν όταν τους λέει και το άτομο που ήδη το εμπιστεύονται ότι δεν θα το πιστέψει κανείς. Έτσι, τα παιδιά σιωπούν. Ο φόβος του στιγματισμού, ο φόβος του τι θα συμβεί μετά, γιατί έχει καλλιεργηθεί ήδη, μην το υποτιμάμε το χτίσιμο της σχέσης του θύτη με το θύμα πριν κάνει το οτιδήποτε.
Πώς βοηθάω ένα παιδί να μιλήσει;
Πρέπει να φτιάξουμε ένα περιβάλλον αρχικά με το παιδί. Όσον αφορά τους εκπαιδευτικούς, καλό είναι να μη μείνουν να μιλήσουν με το παιδί στο διάλειμμα ή στο σχόλασμα. Φτιάχνουμε ένα χώρο, δημιουργούμε χρόνο για να μιλήσουμε, να υπάρχει ησυχία, να μη μας διακόπτει κάποιος. Με τη στάση του σώματός μας, αλλά και με τη συμπεριφοριστική στάση μας δείχνουμε ότι μας ενδιαφέρει αυτό που λέει το παιδί, έχει σημασία, δεν κοιτάμε το ρολόι μας, είμαστε προσηλωμένοι στο παιδί, κάνουμε ανοιχτού τύπου ερωτήσεις, το αφήνουμε να εκφραστεί, δε το κατευθύνουμε, δε δίνουμε ψεύτικες υποσχέσεις. Δεν εκφράζουμε την αποδοκιμασία, αποφεύγουμε να κάνουμε μάθημα στο παιδί, αποφεύγουμε να το αμφισβητήσουμε και να δημιουργήσουμε ενοχές.
Διαβάσαμε σε σχετικό άρθρο της Lifo, πως η ελληνική κοινωνία αδιαφορεί για τα παιδιά της, υποστηρίζοντας πως η πρόνοια για ένα κακοποιημένο ή παραμελημένο παιδί είναι σχεδόν ανύπαρκτη, ποια η θέση σας ως ψυχολόγος της Γραμμής ΕΛΙΖΑ;
Η ελληνική κοινωνία πραγματικά πάσχει, πραγματικά υπάρχει ένα τεράστιο κενό, πολύ μεγάλη ανάγκη για πλαισίωση υποστήριξης και καθοδήγησης κι εκεί έρχεται το ΕΛΙΖΑ και άλλοι φορείς. Υπάρχει ωστόσο, πολύ μεγάλη ευαισθητοποίηση, κάτι αλλάζει, αλλά θέλει αρκετό χρόνο και κυρίως εκπαίδευση, η εκπαίδευση είναι αυτή που μας λείπει ως κοινωνία. Είμαστε μια χωρά που δυσκολευόμαστε, αλλά κάνουμε μερικά βήματα και ας μείνουμε σε αυτό και στη διάθεση ότι κάθε μέρα θα μαθαίνουμε κάτι καλύτερο και θα παίρνουμε κάθε γνώση να την κάνουμε κάτι.
Να σημειώσουμε πως το ΕΛΙΖΑ διοργανώνει σε μηνιαία βάση Webinars δωρεάν για εκπαιδευτικούς, επαγγελματίες που ασχολούνται με τα παιδιά και γονείς. Η εκπαίδευσή μας σε τέτοιου είδους ζητήματα, μπορεί να βοηθήσει ακόμη κι ένα παιδί να σωθεί από μια κακοποιητική συμπεριφορά.
[…] Πηγή: http://www.nannuka.com […]