Ένας από τους συνηθέστερους λόγους που αρκετοί γονείς, σήμερα, απευθύνονται σε ειδικούς ψυχικής υγείας είναι το γεγονός ότι τα παιδιά έρχονται αντιμέτωπα από πολύ νωρίς με στρεσογόνες καταστάσεις, με συνέπεια να επηρεάζεται έντονα το συναίσθημα και η συμπεριφορά τους. Όμως, πως μπορείτε να καταλάβετε ότι το παιδί σας βιώνει άγχος και πως μπορείτε να το υποστηρίξετε;
Τι είναι το στρες και τι το άγχος;
Το στρες αποτελεί μια φυσιολογική αντίδραση σε μια απότομη αλλαγή που προκαλεί ένα εξωτερικό ερέθισμα, το οποίο αιφνιδιάζει τον οργανισμό και τον θέτει σε λειτουργία εγρήγορσης. Το άγχος, ωστόσο, επηρεάζει τον τρόπο που λειτουργεί ένα άτομο, θέτοντας εμπόδια στην αποτελεσματική διαχείριση διαφόρων καταστάσεων. Έτσι και τα παιδιά, που αντιμετωπίζουν ποικίλες εναλλαγές στην ζωή τους, καθίστανται περισσότερο ή λιγότερο ικανά να ανταπεξέρχονται σε στρεσογόνες καταστάσεις ανάλογα με το είδος της περίστασης, τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς και το περιβάλλον τους.
Τα πιο συχνά συμπτώματα που οφείλονται στο άγχος κατά την παιδική ηλικία
– διαταραχές στον ύπνο, πχ. εφιάλτες
– στην διατροφή
– την συμπεριφορά, όπως εκρήξεις θυμού με επιθετικότητα
– την διάθεση, όπως συχνό κλάμα,
– χαμηλή σχολική επίδοση, σχολική φοβία, δυσκολία συγκέντρωσης
– οργανικά συμπτώματα πχ. γαστρεντερολογικές διαταραχές, εφίδρωση, δύσπνοια, ζάλη, συχνοουρία
– δυσκολίες στις σχέσεις τους με τον περίγυρο, είτε, δηλαδή, προσκολλώνται σε κάποιον από τους φροντιστές, είτε αποφεύγουν τις στενές επαφές, εμφανίζοντας χαμηλή αυτοεκτίμηση και συμπεριφορές παραίτησης.
Συνολικότερα, η έρευνα έχει δείξει ότι τα κορίτσια είναι πιο πιθανό να εκδηλώσουν αγχώδη διαταραχή σε σχέση με τα αγόρια.
Το άγχος αποτελεί έναν παράγοντα επικινδυνότητας τόσο για την εμφάνιση οργανικών παθήσεων, όσο και για την επιβάρυνση της ψυχικής υγείας. Όπως έδειξε η έρευνα των Rasmus, Roeber, και Pollak (2017) το παρατεταμένο άγχος από μικρή ηλικία έχει αντίκτυπο στην εγκεφαλική λειτουργία. Αν και το στρες δεν έχει φανεί να επηρεάζει τις στοχο-κατευθυνόμενες αποφάσεις (Peleki, 2019), το άγχος, αντίθετα, επηρεάζει μακροπρόθεσμα την λήψη αποφάσεων και συντελεί στην εμφάνιση ριψοκίνδυνων για την υγεία και την ευζωία συμπεριφορών, όπως η κατάχρηση ουσιών και η τέλεση παράνομων πράξεων. Ακόμη, δύναται να συντελέσει στην πτώση της λειτουργικότητας του ατόμου, οδηγώντας σε ειδικές φοβίες (πχ. αγοραφοβία), αλλά και σε σοβαρές ψυχικές διαταραχές (πχ. ψυχαναγκαστική-καταναγκαστική διαταραχή, γενικευμένη αγχώδης διαταραχή, διαταραχή πανικού, κ.α.).
Σύμφωνα με το παιδιατρικό τμήμα του νοσοκομείου Johns Hopkins της Βαλτιμόρης, υπάρχουν διάφοροι τρόποι με τους οποίους οι γονείς μπορούν να υποστηρίξουν τα παιδιά τους όταν αντιμετωπίζουν συμπτώματα άγχους
– η απλή παρουσία του γονιού δίπλα στο παιδί
– ο σχολιασμός των καταστάσεων ή ερωτήσεις σχετικά με τα συναισθήματα που βιώνει, με υπομονετικό ύφος, χωρίς τάση για αξιολόγηση και επίκριση,
– η ονοματοδοσία (labelling) των συναισθημάτων όταν αυτά εκφράζονται περιφραστικά,
– η παρατήρηση των στρεσογόνων παραγόντων και
– ο περιορισμός τους με σκοπό την μείωση του άγχους (πχ. πολλές ημερήσιες δραστηριότητες, σχολικό άγχος απόδοσης).
Η παραπάνω στάση του γονιού δίνει στο παιδί την ευκαιρία να νιώσει ότι υπάρχει κατανόηση, ενώ ο γονιός γίνεται σύμμαχός του στην διαχείριση δύσκολων καταστάσεων.
Καταλήγοντας, είναι σημαντικό να δώσετε προσοχή στην συμπεριφορά και την διάθεση του παιδιού, καθώς συχνά τα ίδια δεν κατέχουν τα απαραίτητα εργαλεία για να εκφράσουν εύγλωττα το συναίσθημά τους, γεγονός που συχνά οδηγεί στην παράβλεψη της συμπτωματολογίας. Η έγκαιρη αντιμετώπιση των ψυχικών δυσκολιών, προλαμβάνει τόσο την ανακούφιση από το σύμπτωμα, όσο και την εξέλιξή τους σε μια ισχυρότερης μορφής ψυχολογική δυσκολία.
Από την Ιωάννα Πελέκη
Ψυχολόγος, MSc Psychology
